Met het Ensemble SPECTRA de Kosmos in

Reeds in 2000 werd door SPECTRA een eerste versie van Stockhausens Tierkreis in Duisburg opgevoerd. Filip Rathé schreef voor het ensemble een instrumentale bewerking. Ikzelf maakte daarvoor een bijhorend elektronische bewerking in 6 aparte geluidskanalen.

In 2012 werd deze Tierkreis in één programma samengebracht met een uitvoering van Atlas Eclipticalis, gecombineerd met Cartridge Music, beiden van John Cage.

Ook in 2012 had ik een compositie klaar als hommage aan de twee Voyagers die rond die tijd na een traject van 35 jaar het zonnestelsel verlieten. Deze compositie vulde op een mooie manier dit thema aan. Dit programma werd enkele malen uitgevoerd waaronder, met een tussenpoos van 10 jaar, tweemaal een uitvoering in het Orgelpark te Amsterdam.

Opvoeringen van het hele Kosmosproject

• 2012 Orgelpark Amsterdam
• 2019 Rozier Bibliotheek Gent
• 2022 Brussel, Vanhaerents Arts Collection, Artonov Festival (electronics door Wannes Gonissen)
• 2023 Orgelpark Amsterdam

Tierkreis - Stockhausen

Tierkreis (1974-75) is een muziekstuk van de Duitse componist Karlheinz Stockhausen. De titel is het Duitse woord voor dierenriem, en de compositie bestaat uit twaalf melodieën die elk een teken van de dierenriem vertegenwoordigen.

Tierkreis werd oorspronkelijk geschreven voor muziekdoosjes als onderdeel van een theaterstuk. Deze twaalf melodieën vormen een autonoom werk dat door elk geschikt instrument kan worden gespeeld, en ze bestaan ook in versies om te zingen.

De twaalf melodieën van Tierkreis stellen de twaalf tekens van de dierenriem voor. Een volledige uitvoering begint met de melodie die overeenkomt met het dierenriemteken waarin de dag van de uitvoering valt, en doorloopt de twaalf melodieën van de cyclus, om te eindigen met een terugkeer naar de beginmelodie.

Voor de elektronische bewerking vertrok ik van een versie op imitatie-muziekdoosjes. Deze werd in de studio bewerkt tot een 6-kanaalsversie op audiodrager met daarbij ook nog een kanaal waarop een metronoom om de muzikanten synchroon te laten meespelen met deze studiobewerking. Het is door deze 'click track' dat er slechts 6 kanalen werden gemaakt omdat ik toendertijd slechts beschikte over een Adat-tape recorder met max 8 kanalen.

Atlas Eclipticalis en Cartridge Music

Voor Atlas Eclipticalis liet John Cage zich inspireren door de in 1958 gepubliceerde verzameling sterrenkaarten van de Tsjechische astronoom Antonín Becvár. Hij nam dit boek zelfs letterlijk als uitgangspunt: bovenop de kaarten plaatste hij notenbalken waarop hij – afhankelijk van de helderheid van het licht – grotere of kleinere punten tekende. Het resultaat klinkt als een veelheid van subtiel gonzende klankstippen in een klinkend uitspansel.

Het woord "Cartridge" in de titel verwijst naar de cel van fonografische pick-ups, waarin een naald is aangebracht. In Cartridge Music wordt de uitvoerder opgedragen allerlei niet nader omschreven kleine voorwerpen in de cel te steken; bij eerdere voorstellingen zijn voorwerpen gebruikt als pijpenragers, lucifers, veren, draden, enz.

Bij de interpretatie van Spectra werden 380 events voor 8 muzikanten geprepareerd volgens het voorschrift van Cage met behulp van zijn typiche grafische partituur. Deze events worden door de live electronics uitvoerder gecontroleerd met behulp van een speciaal geschreven computerprogramma (in Max/MSP) om de geluiden te bewerken die worden opgepikt van deze muzikanten. Door de keuze om Cartridge Music voor 8 muzikanten tegelijk te controleren in 8 kanalen is dit een redelijk uitgebreide setup geworden.

laatste update: 2023.01.21